Naniniwala ang Council for Health and Development (CHD) na dapat na tugunan ng gobyerno ang mga pangunahing alalahanin sa health system kasabay ng pag-alis ng pandemic-induced state of public health emergency (EO 7) at ang responsibilidad nito sa paggawa ng suporta sa agham at maka-tao na mga interbensyon sa pampublikong kalusugan ay maisakatuparan nito nang lubos.
“Apart from low hospital bed utilization for COVID-19 and increasing number of countries who have relaxed or lifted their pandemic-related health restrictions, the Marcos Jr administration should assess the root causes of this failing health system and immediately address these,” sabi ni Dr. Eleanor Jara, Executive Director ng CHD at community medicine practitioner.
Ipinaliwanag niya na sa pamamagitan ng pagpapawalang-bisa sa pagsusuot ng face mask sa pampublikong transportasyon at iba pang public places ang mga pamantayan para sa proteksyon sa COVID-19 ay dapat may kasamang maayos na bentilasyon upang mailagay sa mga pampublikong espasyo at lugar ng trabaho.
Ang mas abot-kayang mga opsyon sa transportasyon ay dapat ding maging available para sa masa. “Ang mga bus, jeepney at tren na puno ng jam ay dapat pagaanin kasama ng maayos na sistema ng bentilasyon nang hindi nagpapabigat sa mga commuter, maliliit na tsuper, at mga operator. Dapat unahin ng gobyerno ang mga manggagawa at mahihirap na walang ibang pagpipilian kundi ang sumakay ng pampublikong sasakyan at nasa mga masikip/sikip na lugar,” ayon kay Dr. Jara.
Inirerekomenda pa rin ng CHD ang pagsusuot ng mask sa mga pasilidad ng health care facilities at pagbibigay ng personal protective equipment (PPE) para sa mga health worker. Binigyang-diin ni Dr. Jara na ang mga PPE ay dapat na libre at magagamit sa lahat ng oras para sa lahat ng manggagawang pangkalusugan.
Ang mga taong may immunocompromised na kalusugan ay dapat ding bigyang pansin at matiyak ang kanilang access sa mga health facility. “Especially for patients whose financial capacities dictate their access or lack thereof to health services and medicines, it has been CHD’s long-standing call to make essential drugs, treatments, and health services free in primary care facilities to public hospitals.”
Dagdag pa rito, iginiit ni Dr. Jara na dahil ang virus ay patuloy na umuusbong, at kahit tinanggal na ang public health emergency ,dapat pa ring hilingin sa Department of Health na masigasig na subaybayan at iulat ang mga kaso upang maiwasan ang panlilinlang sa publiko at gumawa ng naaangkop na mga hakbang sa public health at nang mapigilan ang anumang potensyal na outbreak Dapat palakasin ang Epidemiology Bureau ng DOH hanggang sa regional na antas,
Tungkol naman sa pagpapalawig ng isang taon sa emergency use authorization (EUA) para sa mga bakuna para sa COVID-19, sinabi ni Dr. Jara na ang kailangan ay para ang mga ito ay maisama sa pambansang programa ng pagbabakuna at maibigay nang libre sa bawat Pilipino hanggang sa pinakamalayong lugar.
Bukod sa mga bakuna, ang mga diagnostic at therapeutic ng COVID-19 ay dapat ding ibigay nang libre sa public health facilities upang maialis sa mga tao ang mga gastos na kaakibat nito.
“ “Many low-income patients and their relatives are complaining of expensive COVID-19 tests for some hospitals and service-providers. Relative to our minimum wage, even with an insulting Php 40 wage increase, these tests are expensive and could be shouldered by the government in order to unburden an already catastrophic health spending of our poor patients,” dagdag ni Dr. Jara.
Ang hindi nabayarang COVID-19 Health Emergency Allowance (HEA) para sa health workers na iniulat na nagkakahalaga ng Php 12.5 bilyon at nakabinbin mula noong 2021 ay dapat bayaran kaagad at hindi dapat maghintay ng isa pang taon upang makumpleto.
Sinabi ni Dr. Jara na ang Filipino health workers ay nagtrabaho nang walang pagkaantala at pag-aalinlangan nang tumama ang pandemya at ang kanilang mga pagsisikap at sakripisyo ay dapat kilalanin sa parehong pangangailangan sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanila ng nararapat ngayon.
“Enough with the rhetoric. Dignifying our health workers’ sacrifice is to give them living wage, benefits, and adequate health worker to patient ratio now,”dagdag niya.
Panghuli, habang nalalapit na ang deliberasyon para sa pambansang badyet, muling binigyang-diin ng CHD ang pangangailangan para sa pagtaas ng badyet sa kalusugan na katumbas ng 10 porsiyento ng gross domestic product at ang pagpasa ng House Bill 208 o ang Free National Public Health System.
